Het laatste Werkgroep nieuws
Zoönosen in de nacht
- Details
Zoönosen in vleermuizen
In Nederland komen 17 soorten vleermuizen voor. Veel van deze soorten, met name de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en laatvlieger, komen geregeld in contact met mensen doordat ze gebruik maken van huizen en andere door mensen gemaakte bouwwerken als verblijfplaats. Hierdoor is er een overlap tussen het leefgebied van vleermuizen en het leefgebied van mensen en hun huisdieren. Door de overlap in leefgebied zouden infectieziektes van vleermuizen potentieel (direct of indirect) op mensen kunnen worden overgedragen.
Echter, er bestaat nog veel onduidelijkheid over dit onderwerp. Het is namelijk niet bekend wat de diversiteit van virussen onder vleermuizen in Nederland is, en of de aanwezige virussen zoönotisch zijn (overdraagbaar op mensen). En als dat zo zou zijn, wat dan het eventuele risico zou zijn (kans overdracht naar de mens en kans dat daadwerkelijk ziekteverschijnselen optreden). Tot slot is het interessant te weten of risico’s en risicoperceptie op elkaar aansluiten of niet.
Zonder kennis omtrent het voorkomen van virussen bij vleermuizen is het niet mogelijk om in te schatten of er een zoönotisch risico van vleermuizen in Nederland uitgaat. Het is belangrijk deze kennis paraat te hebben. Enerzijds zodat eventuele zoönotische risico’s verkleind kunnen worden als blijkt dat deze bestaan. Anderzijds om vleermuizen te beschermen tegen ongegronde negatieve publiciteit. Mochten vleermuizen in relatie tot zoönosen in het nieuws komen, dan kan hierop gereageerd worden met wetenschappelijke kennis in plaats van met angst.
Het onderzoek
Lineke Begeman onderzoekt tijdens haar PhD bij het Erasmus MC Rotterdam de virusdiversiteit van vleermuizen, en hun zoönotische potentie in Nederland onder de projecttitel: Zoönosen in de nacht. Dit project wordt gefinancierd door ZonMw. De virusdiversiteit en de zoönotische potentie wordt onderzocht aan de hand van vleermuismest. Zo is vleermuismest uit heel Nederland nodig van de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en laatvlieger. Daarvoor kan ze de hulp van vrijwilligers goed gebruiken! De Zoogdiervereniging ondersteunt dit onderzoek omdat we op basis van kennis, aan bescherming van vleermuizen werken. Bij die kennis hoort ook inzicht in eventuele risico’s en risicoperceptie.
Meedoen?
Voor de monsterafname van vleermuismest is Nederland opgesplitst in vier deelgebieden (quadranten) en in elk deelgebied worden vijf monsters genomen per doelsoort (ruige dwergvleermuis, gewone dwergvleermuis en laatvlieger) en per seizoen. Een monster bestaat uit een minimum van vijf keuteltjes per geografisch gebied, per vleermuissoort. Wil je meehelpen aan dit interessante onderzoek, dan kun je je steentje bijdragen door verse vleermuiskeutels van de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en/of laatvlieger te verzamelen en deze op te sturen. Hiervoor krijg je één of meerdere pakketten thuisgestuurd van het Erasmus MC. Per monster (dus per soort, gebied en tijdspunt) één pakket met de benodigde materialen voor de monsterafname. Controleer je bijvoorbeeld vleermuiskasten, heb je een verblijfplaats van vleermuizen in je huis, ken je verblijfplaatsen van vleermuizen of kom je op een andere manier in aanraking met verse mest van vleermuizen, dan is jouw hulp zeer waardevol. Voor meer informatie mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Voor het aanvragen van een verzamelkit van vleermuismest, kun je mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Laten we samen het licht schijnen op de zoönosen in de nacht.
De behaalde en nagestreefde monsterafnames in 2017
Tabel 1 toont de behaalde en nagestreefde monsterafnames van vleermuiskeutels in 2017. Figuur 1 t/m 4 laat zien waar de monsterafnames vandaan komen.
Tabel 1. De behaalde en nagestreefde monsterafnames van vleermuiskeutels in 2017.
Figuur 1. Locaties waar in het voorjaar (1 maart t/m 31 mei), de zomer (1 juni t/m 31 augustus) en het najaar (1 september t/m 30 november) keutels van de gewone dwergvleermuis zijn verzameld.
Aangezien het onderzoek pas in de loop van de voorjaarsperiode is opgestart, is het aantal monsterafnames in het voorjaar nog laag.
Figuur 2. Locaties waar in het voorjaar (1 maart t/m 31 mei), de zomer (1 juni t/m 31 augustus) en het najaar (1 september t/m 30 november) keutels van de ruige dwergvleermuis zijn verzameld.
Aangezien het onderzoek pas in de loop van de voorjaarsperiode is opgestart, is het aantal monsterafnames in het voorjaar nog laag.
Figuur 3. Locaties waar in het voorjaar (1 maart t/m 31 mei), de zomer (1 juni t/m 31 augustus) en het najaar (1 september t/m 30 november) keutels van de laatvlieger zijn verzameld.
Aangezien het onderzoek pas in de loop van de voorjaarsperiode is opgestart, is het aantal monsterafnames in het voorjaar nog laag.
Figuur 4. Locaties waar in het voorjaar (1 maart t/m 31 mei), de zomer (1 juni t/m 31 augustus) en het najaar (1 september t/m 30 november) keutels van overige vleermuissoorten zijn verzameld.
Aangezien het onderzoek pas in de loop van de voorjaarsperiode is opgestart, is het aantal monsterafnames in het voorjaar nog laag.
De behaalde en nagestreefde monsterafnames in 2018
Tabel 2 toont de behaalde en nagestreefde monsterafnames van vleermuiskeutels in de voorjaarsperiode (maart t/m mei) van 2018 en de voorlopige resultaten van de zomerperiode. Figuur 5 laat zien waar de monsterafnames in de voorjaarsperiode vandaan komen, Figuur 6 toont de voorlopige resultaten van de zomerperiode.
Tabel 2. De behaalde en nagestreefde monsterafnames in de voorjaarsperiode (maart t/m mei) van 2018 en de voorlopige resultaten (tot 8 augustus 2018) van de zomerperiode (juni t/m augustus).
Figuur 5. Locaties waar in de voorjaarsperiode (1 maart t/m 31 mei) van 2018 keutels van de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger en overige vleermuissoorten zijn verzameld. Op de kaart zijn enkel de monsterafnames weergegeven waar de volledige adresgegevens (of coördinaten) van de vindplaats van bekend zijn.
Figuur 6. Voorlopige resultaten van de locaties waar in de zomerperiode (1 juni t/m 31 augustus) van 2018 keutels van de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger en overige vleermuissoorten zijn verzameld. Het overzicht is gemaakt op 8 augustus 2018. Op de kaart zijn enkel de monsterafnames weergegeven waar de volledige adresgegevens (of coördinaten) van de vindplaats van bekend zijn.
Nacht van de vleermuis
- Details
In het laatste weekend van augustus wordt jaarlijks de Nacht van de Vleermuis georganiseerd. In vele landen in Europa wordt dit weekend aandacht besteed aan vleermuizen. Internationaal gezien is het de 22ste keer dat de bat night plaatsvindt, als initiatief van Eurobats. Ook in Nederland zijn er vleermuisactiviteiten voor jong en oud verspreid over het land.
De Nacht van de Vleermuis 2018 is in het weekend van vrijdag 24, zaterdag 25 en zondag 26 augustus 2018!
In Nederland wordt het evenement gecoördineerd en gefaciliteerd door Vleermuiswerkgroep Nederland (VLEN) van de Zoogdiervereniging.
Een vleermuisexcursie is een mooie kans voor jong en oud om meer te weten te komen over vleermuizen en: ze zelfs te horen en te zien!
Voor excursies in Vlaanderen, klik hier. Voor andere internationale excursies, klik hier.
Organiseer jij een activiteit? Geef dat dan door met dit formulier via deze link!
Heb jij al vleermuizen zien drinken?
- Details
Het is iedereen wel duidelijk dat het heet en droog is. Voor vleermuizen heeft dit voor- en nadelen. Tijdens het warme weer kunnen ze de hele nacht jagen en zijn er grotere prooien beschikbaar. Uitdroging ligt echter op de loer doordat ze nu niet voldoende vocht uit hun eten halen. Dan wil een vleermuis wel eens een slok water uit een beschutte waterpartij of zelfs een zwembad 'scheppen'.
Betere kwaliteit voedsel voor ouder en jong
Wie ’s avonds in de tuin zit om aan de warmte binnenshuis te ontsnappen en goed oplet, zal ook vleermuizen kunnen zien vliegen. Het aanhoudende warme weer maakt het voor vleermuizen mogelijk vanaf zonsondergang tot zonsopgang op insecten te jagen. Het warme weer zorgt er ook voor dat er meer grotere prooien zoals motten te vinden zijn. Verschillende vleermuissoorten schakelen nu over van het jagen op muggen naar het jagen op motten. Vleermuizen jagen niet de gehele nacht: voedsel in een volle maag moet eerst verteerd worden en de vrouwtjes gaan meerdere keren 'naar huis' om de jongen te zogen.
Drinkende vleermuizen
Het warme weer en het zogen van de jongen is een behoorlijke aanslag op de vochthuishouding van vleermuizen. Normaal gesproken halen 'onze' vleermuizen voldoende vocht uit hun voedsel, maar nu zij extra moeten transpireren om hun lichaam te koelen is dit vocht niet meer voldoende. Daarom zijn er nu aan het begin van de avond drinkende vleermuizen boven beschut liggende waterpartijen te zien; zelfs boven zwembaden. Aan het begin van de avond, soms al voor zonsondergang, zie je dan een enkele vleermuis laag boven het water rondjes vliegen, en af en toe met zijn bek water scheppen op eenzelfde wijze als zwaluwen dat doen.
Meer informatie over drinkende vleermuizen vindt u in deze publicatie.
Verhuizende vleermuizen
Het warme zonnige weer zorgt vooral overdag voor grotere problemen voor vleermuizen. Als een vleermuizenkolonie in een spouwmuur op het zuidwesten van een woning zit, dan kan de temperatuur in de namiddag oplopen tot boven de vijftig graden Celsius. Vaak zoeken vleermuizen dan binnendoor een koelere plek op. Ze kruipen door de spouwmuur of over de vliering/zolder naar een veel koelere noord- of westgevel. Moderne huizen en vleermuiskasten hebben deze mogelijkheid meestal niet. Soms neemt een vleermuis een verkeerde afslag en komt in een donkere kamer van het gebouw terecht.
Overdag buitenom verhuizen is voor vleermuizen een te groot risico, omdat er dan veel meer predatoren actief zijn. Het meeverhuizen van de jonge vleermuizen, die nu net nog niet zelfstandig kunnen vliegen maar wel bijna hetzelfde gewicht hebben als een volwassen vleermuis, maakt het nóg risicovoller. Als het jong toch buitenom verhuisd wordt, dan gebeurt dat nagenoeg altijd ’s nachts.
Wordt de spouw overdag toch veel te heet dan kruipen de oververhitte vleermuizen in de namiddag uit de spouwen en gaan in het daglicht aan de gevel hangen, of ze vallen uitgedroogd op de grond.
Als u wilt weten wat u moet doen als u deze vleermuizen vindt, kijk dan op de website van de Vleermuiswerkgroep Nederland.
Tekst: Eric Janssen & Glenn Lelieveld
Vleermuizen en kerken in de B5
- Details
Stadsvogels en vleermuizen delen al honderden jaren hun woonruimte met mensen. Door onder meer isolatie en afdichting van gaten en kieren onder daken hebben deze dieren het moeilijk gekregen. Samen met de gemeenten Breda, Eindhoven, Helmond, ’s-Hertogenbosch en Tilburg gaan Vogelbescherming en de Zoogdiervereniging hier iets aan doen.
We willen in 2018 en 2019 zorgen voor een groot aantal nieuwe nest- en verblijfplaatsen voor vogels en vleermuizen. Dat kan bijvoorbeeld door ‘neststenen’ in te metselen, of de manier van bouwen aan te passen. Daarnaast wordt gewerkt aan het toegankelijk maken van kerktorens en -zolders.
Deze zomer en nazomer willen we in de B5-steden kerktorens en zolders bezoeken. Op deze plekken kijken we naar sporen van vleermuizen en of er mogelijkheden liggen om de kerktorens of –zolders toegankelijk(er) te maken voor vleermuizen en waar mogelijk voor vogels. Hier willen we graag lokale vrijwilligers in betrekken. Je kunt dan één of meerdere keren mee om een dag of dagdeel op de zolders te speuren naar keutels en vleermuizen en mee te denken over de vraag hoe we de zolder toegankelijker kunnen maken. Kennis van vleermuizen is niet noodzakelijk, er gaat altijd iemand mee die je er meer over kan vertellen en uitlegt waar je op moet letten. In Tilburg zijn er al een mooi aantal geïnteresseerden die het leuk lijkt om mee te gaan om de zolders te bezoeken. In vooral Helmond en Breda hopen we echter nog meer mensen te bereiken. Daarom dit oproepje: Lijkt het je leuk om in Helmond en Breda -of in de andere B5-steden Den Bosch, Eindhoven of Tilburg- kerktorens te bezoeken en ben je geïnteresseerd in vleermuizen, dan ben je van harte uitgenodigd om mee te gaan. Aanmelden kan via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Oproep tot aanmelding tbv lezingen zaterdag 21 juli 2018: Laatvliegers te Castenray
- Details
Beste werkgroepleden,