Begin jaren 2000 bleek bij genetisch onderzoek dat er bij vleermuizen in Europa een grote cryptische diversiteit is: sommige soorten blijken eigenlijk te bestaan uit meerdere, nauwverwante, soorten. Meestal is deze diversiteit gelinkt aan de ijstijden: toen werden vleermuispopulaties in het zuiden van Europa teruggedrongen, en leefden de populaties van het Iberisch schiereiland, Italië, de Balkan en de Kaukasus afgescheiden, en ontwikkelden zich tot andere soorten.
Het gaat hier om genetisch (en vaak ook ecologisch) heel verschillende soorten, maar morfologische verschillen zijn klein en moeilijk te zien. Vooral bij ‘Franjestaart’ werden de afgelopen jaren veel van die cryptische diversiteit onderzocht en beschreven, maar die ‘nieuwe’ soorten’ moesten wachten tot dit jaar om nieuwe namen te krijgen. Een uitzondering is de Myotis escalerai, de franjestaart in het Iberisch schiereiland. Een recente studie (çoraman et al.) probeert wat duidelijkheid te brengen door de cryptische soorten een naam en een beschrijving te geven. De franjestaarten in de Maghreb worden als ondersoort beschouw van de Iberische franjestaart, en krijgen als naam Myotis escalerai cabrerae. De soort in Italië, Zuid-Frankrijk en Noord-Spanje werd dan weer een ondersoort van de ‘gewone’ franjestaart; Myotis nattereri helverseni. In de Kaukasus heb je dan Myotis tschulliensis, terwijl de franje in Iran Myotis araxenus heet; en de Levant heb je Myotis hoveli. En dan zijn er nog onduidelijkheden: Corsica heeft ook nog zijn ‘eigen’ unieke (maar voorlopig naamloze) franjestaart, en de situatie in Cyprus, Iran en centraal Azië is nog niet voldoende onderzocht. Maar los daarvan blijft de franjestaart-taxonomie nog steeds verwarrend, want enkele dagen na het eerste artikel verscheen een ander artikel in een ander vakblad (Juste et al.) die de ondersoort-franjestaarten als volwaardige nieuwe soorten beschrijft: Myotis crypticus in Italië, Zuid-Frankrijk en Noord Spanje en Myotis zenatius in de Maghreb. De taxonomische regels zeggen dat deze studie te laat is, maar vermoedelijk zullen verschillende mensen deze namen blijven gebruiken.
çoramansd E, Dietz C, Hempel E, Ghazaryan A, Levin E, Presetnik P, Zagmajster M, Mayer F. 2019. Reticulate evolutionary history of a Western Palaearctic Bat Complex explained by multiple mtDNA introgressions in secondary contacts. Jounal of Biogeography https://doi.org/10.1111/jbi.13509 (niet gratis)
Juste J, Ruedi, Puechmaille S, Salicini I & Ibanez C. 2019 Two New Cryptic Bat Species within the Myotis nattereri Species Complex (Vespertilionidae, Chiroptera) from the Western Palaearctic. Acta Chiropterologica https://doi.org/10.3161/15081109ACC2018.20.2.001 (niet gratis)
Tekst: Daan Dekeukeleire