Voor een volledig beeld van de (kerk)zoldertellingen hebben we hier een tweede verslag 😜
Als uilenbeschermer kom ik vaak op de kerkzolders. En omdat er behalve kerkuilen ook vleermuizen huizen op deze zolders heb ik in 2010 deelgenomen aan de cursus zoldertelling van de Zoogdiervereniging. Sindsdien ga ik elk najaar mee met vrijwilligers van de Zoogdiervereniging om vleermuizen te tellen op kerkzolders in de Kempen, onderdeel van het NEM meetnet ‘Zoldertellingen Vleermuizen’.
De monitoring betreft vooral de Grijze grootoorvleermuis die in west- en zuidoost- Brabant, Limburg en Zeeuws Vlaanderen de areaalgrens van zijn verspreiding heeft.
Op zaterdag 7 september werd weer een groot deel van de kerken in de Kempen bezocht. Bas Dielen neemt de coördinatie van deze tellingen in Brabant voor zijn rekening, voorheen deed René Janssen dat. Het uitzetten van de routes en het maken van afspraken is altijd een hele klus. Twee groepen bezochten 7 september in totaal 13 objecten en telden 79 Grijze grootoren, ruim 100 Gewone grootoren en 1 Gewone dwergvleermuis. Bij de Achelse kluis was het dit jaar - om veiligheidsredenen - niet toegestaan om de kerkzolder te betreden. Vorig jaar zaten hier nog 24 Grijze grootoren, waardoor een belangrijke kolonie ongeteld bleef. Een aantal objecten in Brabant zullen dit najaar nog worden geteld omdat sleutelhouders niet op de voorgestelde datum konden.
Video: https://youtu.be/TFEPcYl6Zsk
Omdat de telling jaarlijks zoveel mogelijk op dezelfde wijze wordt uitgevoerd wordt er van uit gegaan dat de resultaten een representatief beeld geven van de populatie. Opgemerkt dat vleermuizen makkelijk in kieren kunnen wegkruipen en daardoor dieren worden gemist. Op de meeste zolders zitten slechts enkele vleermuizen, er zijn ook locaties met kolonies van tientallen Grijze grootoren en op andere zolders tientallen Gewone grootoren. Dit jaar wordt de populatie voor de tiende maal op rij geteld. De trend lijkt vrij stabiel, doorgaans zijn de aantallen bij de kolonies gemiddeld gelijk gebleven, maar zijn er meermaals uitschieters. Uitbreiding van de soort naar het noorden verloopt maar traag. Al zijn er de afgelopen jaren meerdere nieuwe kerken met Grijze grootoorvleermuizen gevonden die tijdens eerdere bezoeken geen aanwijzingen van deze soort hadden. De algemenere Gewone grootoorvleermuis komt daarentegen in heel Nederland voor.
In de kerktoren van Waalre vonden we een dode Gewone grootoorvleermuis die door René werd meegenomen voor onderzoek op de aanwezigheid van gifstoffen. Vleermuizen zijn insecteneters en kunnen tijdens het foerageren en op verblijfplaatsen pesticiden opnemen. Behalve gifstoffen zoals insecticiden - gebruikt voor landbouwgewassen – komen er ook houtconserveringsmiddelen op en in vleermuizen voor. Vrijwel alle zolders zijn namelijk bewerkt met stoffen tegen vraat en aantasting van hout door bijvoorbeeld boktor. In het blad ‘de Levende Natuur’ werd - decemberuitgave 2017 – over deze blootstelling van pesticiden bij Ingekorven vleermuizen gepubliceerd door René Janssen e.a. .
In de kerk van Riethoven werd onlangs een vleermuisvriendelijke branddeur geplaatst. Een klep in de branddeur maakt het toch mogelijk dat vleermuizen makkelijk van de zolder naar de toren kunnen vliegen. Bij brand zal de klep dichtslaan en de ruimte alsnog worden afgesloten. Op alle kerkzolders zijn de laatste jaren veel verbouwingen en inspecties uitgevoerd uit oogpunt van veiligheid (arbowet en –reglementen).
Ook werden kerken gerenoveerd, al met al zal dat soms hebben geleid tot verstoringen voor vleermuizen, gierzwaluwen en uilen. Met goede voorlichting en onderzoeken willen de vleermuizenpopulaties behalve in kaart brengen ook beschermen. Over het algemeen ervaren we dat de gastheren van de kerken een vrij positieve houding hebben ten aanzien van deze dieren.
Voor dit jaar zit het er weer op, de tijd voor de winterslaap breekt aan, maar voor volgend jaar zijn er zeker nog tellers welkom, ook buiten de Kempen!
Tekst en video: Mark Sloendregt